شاید کلمه فولیکول را هر کدام از ما بار ها شنیده باشیم. همه ما میدانیم که فولیکول مجموعهای از یک سباسه پو یک عضله راست کننده و خود فولیکول می‌باشد ککه وظیفه آن کمک به رشد مو در هر قسمت از اندام های بدن است.
محل شروع فولیکول از سطح اپیدرم است و گاهی به درم و یا حتی در مواردی زیر پوست هم می‌رسد.
البته قابل ذکر است که فولیکول هایی که مسئول تولید مو های زائد هستند تنها در لایه های سطحی پوست میباشند. می‌توان گفت که فولیکول سه بخش مهم دارد که اینفندیبولوم، ساقه و بخش پایینی آن را شامل میشود.
قسمت بالایی یا اینفندیبولوم از اپیدرم تا قسمت ورودی مجرای سباسه را فرا گرفته است و ساقه همان طور که از نامش پیداست از مجرای سباسه تا برجستگی پیاز مو ادامه دارد و قسمت پایینی و برامده که شامل پیاز مو می‌باشد و ماتریکس فولیکولی دارد.
هر انسان در بدن خود حدود ۵ میلیون فولیکول مو دارد که باید گفت از این ۵ میلیون فولیکول تعداد اندکی و چیزی در حدود تنها ۱۰۰ هزار فولیکول در پوست سر وجود دارد. البته تعداد فولیکول ها ارتباط زیادی به ژنتیک در هر فرد دارد.
ساختار فولیکول مو
مو از یک هسته داخلی و قشر بیرونی که باعث تشکیل توده مو میشود. در غلاف مو یک لایه سلول کوتیکول وحود دارد. قسمت داخلی به سمت بیرون کراتیه میشود و در قسمت های میانی فولیکول در قسمت ساقه متلاشی می‌گردد.
مراحل عملکرد فولیکول مو
فولیکول مو در سه مرحله رشد میکند ککه این سه مرحله با نام های زیر شناخته میشوند:
۱ – آناژن
این مرحله در افراد مختلف و در زمان های مختلف ممکن است متغیر باشد و وقتی اتفاق می‌افتد که یک غلاف موی جدید توسط فولیکول مو به وجود می‌آید.
همان طور که گفتیم بنا بر شرایط خاصی ممکن است در هر قسمت از بدن این مرحله با قسمت های بعدی مشکلاتی داشته باشد. مثلا روی پوست مرحله آناژن دو تا شش سال طول می‌کشد ولی در ابرو و مژه این زمان بین چند ماه متغیر است. تنها در این مرحله بخش پایینی فولیکول موجود است. زمانی که سلول های بنیادی تحریک شوند قیمت پایینی فولیکول مو امکان رشد به سمت پایین را دارد و به این ترتیب میتواند تکثیر شود.
۲ – کاتاژن
به این مرحله، انتقال یا پسرفت نیز گفته میشود. این مرحله کوتاه ترین فاز مراحل عملکرد فولیکول مو است و چند هفته به طول می‌انجامد. در این فاز سلول ها در ماتریکس تقسیم نمی‌شوند و قسمت پایینی فولیکول مو پسرفت میکند. در انتها قسمت پایینی فولیکول دیگر وجود ندارد و در طی این حالت، خال مو با گره سفید در قسمت انتهایی آن تشکیل میشود.
۳ – تلوژن
در مرحله تلوژن یا فاز استراحت خال مو ها حفظ میشود. این خال ها عموما ۱۰۰ روز نگه داشته میشوند و در انتها این مو ها ریخته و مجددا مرحله آناژن آغاز می‌گردد.
کوتیکول مو چیست؟
همان طور که پیش تر در قسمت ساختار مو گفته شد، ساقه مو از سه قسمت مرکزی یا مغز مو، قشر یا اطراف مو و کوتیکول یا قسمت بیرونی ساقه مو تشکیل شده است. سلول هایی که قسمت قشر مو را تشکیل می‌دهند در واقع مشخص کننده رنگ موی هر فرد هستند و زمانی که ملانین ها و یا رنگ دانه های این قسمت یعنی قشر مواز بین می‌رود موی فرد سفید میشود.
کوتیکول بیرونی ترین قسمت ساقه مو است و ده درصد از وزن مو ها را تشکیل می‌دهند. کوتیکول مو، برای آن وظیفه ای مانند پوست از بدن دارد و اولین لایه ای است که از مو در برابر عوامل خارجی مواظبت میکند. این قسمت همچنین مقاوم ترین قسمت پوست است و هر عملیاتی که روی مو های خود انجام می‌دهید مثل اتو کشیدن، سشوار و … روی این قسمت صورت می‌گیرد.
خصوصیات مختلف مو مانند کشسانی، نرمی، انعطاف و … نیز بستگی به این قسمت از مو دارد و از مو ها در مقابل ترکیبات شیمیایی مختلف محافظ میکند. زمانی که این قسمت از مو دچار آسیب شود مو حالت خشک و زبر و خشن میشود.
چه عواملی باعث از بین رفتن فولیکول مو می شود ؟
یکی از عوامل از بین برنده فولیکول های مو نرسیدن اکسیژن به آن ها است. کمبود آهن موجب انتقال اکسیژن به فولیکول های مو صورت نگیرد و به این ترتیب موها خشن و زبر میشوند.
کمبود ویتامین و پروتئین نیز میتواند موجب از بین رفتن فولیکول های مو شود.
رفتار نامناسب با مو ها و زیادی خشک کردن آن ها نیز باعث از بین رفتن فولیکول ها میشود. کم آب شدن بدن و بالا رفتن سن و عوامل محیطی نیز از دیگر عوامل از بین رفتن فولیکول های مو می‌باشد.
چه عواملی باعث تقویت فولیکول مو می شود ؟
مصرف مواد غذایی دارای پروتئین و آهن مانند گوشت قرمز، تخم مرغ و لبنیات و گوشت سفید میتواند تاثیر بسزایی در تقویت فولیکول های مو داشته باشد. یکی از داروهایی که پزشکان برای تقویت فولیکول های مو تجویز میکنند زینک است. بسیار خوب است که در رژیم غذایی خود از غذاهایی استفاده کنید که دارای عنصر روی میباشند. سبزیجات تیره رنگ، مصرف انواع حبوبات و لوبیا و گوشت قرمز نیز به تقویت فولیکول های مو کمک میکنند.
غذاهای دریایی، به جذب پروتئین های مورد نیاز فولیکول مو کمک میکنند. غذاهای دارای ویتامین A,B,C و E مانند غذاهای دارای روغن زیتون و آووکادو به این منظور مناسب هستند.
بهترین روش مراقبت از فولیکول های مو، تغذیه مناسب است. همچنین از شستن مو ها در دمای بسیار زیاد و استفاده بیش از حد از سشوار و اتوی مو خودداری کنید.
تفاوت فولیکول مو انسان با سایر موجودات زنده
یکی از تفاوت های فولیکول های موی انسان با سایر موجودات زنده، یا بهتر است بگوییم پستانداران ( زیرا تنها موجوداتی هستند که روی بدن آن ها مو رشد میکند ) تجمع فولیکول های مو روی سر است. در سایر پستانداران می‌توان فولیکول های مو را در سرتاسر بدن یافت.
پیشنهاد مطالعه:
